Verwijswoorden

Verwijswoorden zijn woorden die verwijzen naar eerder (of heel soms later) genoemde woorden. De woorden waarnaar verwezen wordt, noem je antecedenten.

Voorbeelden van verwijswoorden die verwijzen naar personen zijn: 'hij', 'zij', 'ze', 'hem', 'haar' en 'zijn'.

Voorbeelden:

Dit lokaal is van meneer De Rooij. Hij is pauze aan het nemen.
Marieke houdt van lezen. Haar boekenkast staat vol met boeken.
Daar loopt Joost. Ik krijg van hem nog vijf euro.
De taxichauffeur is erg zuinig op zijn auto.
Oma vertelt haar kleinkinderen graat over vroeger.

De verwijswoorden 'zijn' en 'haar' kunnen ook verwijzen naar andere zelfstandige naamwoorden. 'Zijn' verwijst naar mannelijke woorden en 'haar' naar vrouwelijke woorden. Voorbeelden:

De jeugdvereniging (v) heeft veel te danken aan haar leden.
De gemeenteraad (m) neemt zijn verantwoordelijkheid.

In het woordenboek staat bij zelfstandige naamwoorden die alleen mannelijk zijn een (m), bij woorden die alleen vrouwelijk zijn een (v). Staat er niets achter dan is het woord zowel mannelijk als vrouwelijk.

Andere verwijswoorden zijn: die, dat, deze, dit, wat, wie.

Voorbeelden:

Waar is mijn fiets (m)? Die staat buiten.
Aardrijkskunde is het vak dat ik het moeilijkste vind.
Paul is met drie onvoldoendes overgegaan, wat ik nooit verwacht had.
De jongen met wie hij zit te kletsen.
Het hoogste wat ik kan bereiken, is een derde plaats.
Op alles wat ik doe, heeft hij commentaar.

Signaalwoorden

Signaalwoorden worden ook wel verwijswoorden genoemd. Ze geven aan wat voor een verbanden er binnen een zin, tussen zinnen en tussen alinea's zijn. Zij geven aan wat de structuur van een tekst is. Er bestaan heel wat signaal- of verwijswoorden. Hieronder een schema met tien veel voorkomende verbanden met voorbeelden van signaalwoorden.

Verbanden	Signaalwoorden
Tijd	Voordat, nadat, eerst, daarna, wanneer, vroeger...
Opsomming	En, ook, ten eerste, ten tweede, vervolgens...
Tegenstelling	Maar, echter, hoewel, toch, daarentegen...
Vergelijking	Zo, evenals, in vergelijking met, soortgelijk(e)...
Oorzaak - gevolg	Door, doordat, waardoor, te danken aan...
Doel - middel	Om te, daarmee, waarmee, door middel van...
Voorbeeld/toelichting	Een voorbeeld (hier)van, ter illustratie...
Reden/verklaring/argument	Want, omdat, daarom, vanwege, immers...
Voorwaarde	Als, wanneer, tenzij, in (voor) het geval dat...
Samenvatting/conclusie	Samengevat, kortom, dus, al met al, vandaar dat...