De basis van fundamenteel kritisch denken

Twee begrippen staan centraal als je echt probeert de grenzen van ons denken en weten te verkennen: epistemologie en metafysica of ontologie.

Epistemologie

In de epistemologie staan het volgende soort vragen centraal:

Wat kunnen we weten?
Wat is kennis?
Hoe weten we dat kennis ware kennis is?
Wat is waarheid?

Doorheen de geschiedenis zijn daar vele antwoorden op gegeven. Wetenschap is een recente poging om deze vraag eens en voor altijd op te lossen. Zoals we echter zullen zien in latere deeltjes, is ook wetenschap maar één mogelijk antwoord, eentje met weliswaar behoorlijk wat pit.

Metafysica

Metafysica, soms ook wel ontologie (leer van het zijn) genoemd, is een beetje de ommezijde van epistemologie. In de metafysica proberen we te achterhalen wat nu eigenlijk werkelijk is. Wat is reëel en hoe zit de realiteit in mekaar? Dat hangt uiteraard heel nauw samen met de epistemologische vraag, maar de motivatie is enigszins anders. Kennis lijkt enkel met de mens te maken te hebben, terwijl metafysica het net heeft over dat wat buiten de mens is. Zoals we zullen zien komt dit echter bij veel denkers uiteindelijk op hetzelfde neer.

Kritiek

In recente tijden staat zeker metafysica nogal onder druk, ook binnen de filosofie zelf. Er wordt dan vaak beweerd dat we op de vragen van de metafysica nooit een definitief antwoord zullen kunnen formuleren en dat we er dus ook beter onze tijd niet aan zouden verspillen. Het valt echter gemakkelijk aan te tonen dat er zowel gevaarlijker vrijetijdsbestedingen zijn als minder nuttige. In de komende deeltjes zullen we tonen dat deze vragen ook nu nog zeer relevant zijn, zij het op een enigszins originele manier.