🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦⬜⬜⬜⬜🏅

🔵 Opstart

🔵 Directe instructie

🔵 Fase 1

🔵 Fase 2

🔵 Fase 3

🔵 Fase 4

🔵 Fase 5

🔵 Fase 6

🔵 Fase 7 (1/2)

⚪ Fase 8

⚪ De technieken

⚪ Afronding

Fase 7 - Verlengde instructie

Een sterke basisinstructie helpt om verschillen tussen leerlingen effectief op te vangen en uitval te voorkomen. Toch zal niet elke leerling het lesdoel direct beheersen. Verlengde instructie is bedoeld voor leerlingen die na de kleine lesafsluiting (fase 5) nog extra ondersteuning nodig hebben. Zoals eerder vermeld is het belangrijk om per lesdoel te bepalen wie deze instructie volgt. Dit kunnen zowel zwakkere als sterke leerlingen zijn. Als je merkt dat de volledige klas het lesdoel bereikt heeft, kan je jouw aandacht richten op de leerlingen die nood hebben aan verdieping.

Differentiëren in instructie

Basisinstructie → Alle leerlingen doen mee tot 80% van de klas het lesdoel beheerst. Vervolgens werken deze leerlingen zelfstandig verder. Een sterke leerling kan eventueel ondersteunen bij vragen, terwijl de leerkracht verlengde instructie voorziet.
Verlengde instructie → Leerlingen die nog moeite hebben met het lesdoel krijgen extra uitleg en oefening. Dit sluit direct aan op de begeleide inoefening, met dezelfde begrippen en materialen.
Intensievere instructie → Als een leerling na verlengde instructie het concept nog niet begrijpt, is extra begeleiding nodig.
Sterke leerlingen → Zij krijgen een verkorte instructie, uitdagendere CVB-vragen, aangepaste opdrachten en instructie op een hoger niveau.

Zelfstandige verwerking na verlengde instructie

Leerlingen die verlengde instructie volgen, missen (tijdelijk) de zelfstandige verwerking. Zij maken deze opdrachten later (tijdens een stukje zelfstandig werk) of samen met jou. Dit is cruciaal, want juist deze leerlingen hebben extra oefening nodig. Ze werken pas zelfstandig als ze voldoende begrip hebben opgebouwd.

Aanvullende ondersteuning

Pre-teaching → Voor risicoleerlingen kan een voorkennis-boost voorafgaand aan de les helpen. Dit vergroot de kans op succeservaringen.
Sterke leerlingen uitdagen → Dit kan door moeilijkere vragen, kortere instructie of complexere opdrachten.

Als leerkracht ben je verantwoordelijk voor het behalen van de leerdoelen door àlle leerlingen. Wanneer een groot deel van de klas een doel niet bereikt, zijn het niet de leerlingen die falen, maar moet de lesaanpak kritisch worden geëvalueerd. Door een doordachte instructie en differentiatie zorg je ervoor dat iedereen de kans krijgt om de leerstof succesvol te verwerken.

Hoe pak je dit aan in een graadsklas?

In een graadsklas is het een uitdaging om instructie te geven aan de ene groep terwijl de andere groep zelfstandig werkt. Je moet je aandacht verdelen en kan instructies niet zomaar herhalen zoals in een homogene klas. Een goede planning helpt je om hier grip op te houden.

Enkele tips om dit vlot te laten verlopen:

✔️ Vooraf inschalen → Schat op voorhand in welke leerlingen extra instructie nodig zullen hebben en hoeveel tijd je daarvoor voorziet.

✔️ Duidelijke verwachtingen en afspraken → Zorg ervoor dat elke groep precies weet wat ze moeten doen tijdens de zelfstandige verwerking. Noteer helder wat ze kunnen doen als ze klaar zijn, tot wie ze zich wenden bij vragen enz. Volg afspraken zeer consequent op.

✔️ Voldoende verwerkingsoefeningen → Voorzie uitdagende en gevarieerde opdrachten zodat de leerlingen zinvol aan het werk blijven.

✔️ Feedbackmomenten → Plan korte momenten in om te checken hoe het gaat met de leerlingen die zelfstandig werken en stuur bij waar nodig.

✔️ Zet in op zelfevaluatie → Zorg voor zelfcorrectiesleutels en leer leerlingen expliciet hoe ze deze moeten gebruiken, door in de beginfase oog te hebben voor tussentijdse controle, afspraken te maken rond hoe ze moeten verbeteren, bij hoeveel fouten ze hulp moeten komen vragen enz.

✔️ Visualisatie van de planning → Gebruik een dagplanning of bordindeling, zodat iedereen weet wie wat doet en wanneer.

✔️ Benut de meerwaarde van uiteenlopende niveaus → Een oudere, sterke leerling kan goed ingezet worden als tutor voor een (jongere) leerling met moeilijkheden. Leerlingen die veel moeilijkheden hebben, kunnen dan weer baat hebben bij het opnieuw meevolgen van instructies uit het voorgaande leerjaar. Sterke, jongere leerlingen kunnen uitgedaagd worden met oefeningen die de oudste leerlingen maken.

John Hollingsworth en Silvia Ybarra geven in hun boek Explicit Direct Instruction (EDI): The Power of the Well-Crafted, Well-Taught Lesson (2e editie, 2017), vertaald door Marcel Schmeier (2024) handige tips en een duidelijke visual om dit proces in een graadsklas beter te organiseren.

Met deze aanpak behoud je het overzicht en zorg je ervoor dat beide groepen optimaal kunnen leren.