Waarom deze e-course over Feedback?

Onderzoek naar feedback laat vaak een groot effect op het leren zien. De effecten zijn echter zeer uiteenlopend en uit sommige onderzoeken blijkt dat sommige feedback zelfs een negatief effect kan hebben, waardoor de situatie juist verslechtert. Feedback van leraren heeft het grootste effect, maar ook feedback van klasgenoten of technologie heeft een positief effect. Het is erg belangrijk om ook feedback te geven wanneer een leerling goed werk heeft geleverd en niet alleen om een leerling te corrigeren. Effectieve feedback versterkt de brede basiszorg. Minder goed presterende ervaren meer positieve effecten van expliciete feedback dan goed presterende leerlingen. Zeker wanneer dit gecombineerd wordt met het stimuleren van metacognitie en zelfregulatie (zie e-course ZRL). De feedback vertelt ze wat hun sterke punten zijn en waar verbeterpunten zitten. Op deze manier leren ze welke leerstrategieën bij een eerder voltooide taak effectief zijn geweest. Formatief evalueren expliciet verwerken in de schoolwerking kan de basis leggen voor effectieve feedback.

Wat zegt onderzoek?

1️⃣Hattie’s Meta-analyse: Wat werkt echt in de klas?
Volgens John Hattie (2009, geciteerd in Valcke, 2024, p. 37) hebben de volgende didactische technieken een hoge effectgrootte:

Leerlingen evalueren en scoren hun eigen werk. Effect Size 1,33
Kwaliteit beoordelen van prestaties en taken stap voor stap analyseren en bespreken door de lkr. Effect Size 1,29
Terugkoppeling, feedback geven aan lln. Effect Size 0,74
Formatieve evaluatie (niet enkel evalueren op einde van een thema) Effect Size 0,90

2️⃣Rosenshine’s Principes van Instructie

Kirschner P.A. verwijst in een artikel op Onderzoekonderwijs.net (2017) naar de 10 gouden principes van instructie volgens Rosenshine (2012): In 2012 schreef Barak Rosenshine, emeritus hoogleraar Onderwijspsychologie aan de University of Illinois een artikel in het blad American Educator, uitgegeven door de American Federation of Teachers over instructieprincipes die hun nut hebben bewezen. Hij heeft deze gelicht uit onderzoek naar hoe onze hersenen informatie verwerven en verwerken (cognitiewetenschappen), onderzoek naar de manier van lesgeven van superleraren (master teachers) en onderzoek naar bewezen effectieve instructiemethoden.

De volgende principes kunnen we koppelen aan het geven van feedback:

Bied steeds kleine hoeveelheden informatie aan, help leerlingen daarna met het oefenen daarvan en ga pas naar de volgende stap als de vorige wordt beheerst.
Door te vragen kan de leraar ook bepalen hoe goed er geleerd is en of er nog meer instructie nodig is. De meest succesvolle leraren vragen leerlingen ook om uit te leggen hoe ze tot het antwoord zijn gekomen. De beste leraren spenderen veel tijd aan de begeleiden van het oefenen van nieuwe leerstof.
Effectieve leraren gaan heel vaak na of leerlingen de nieuwe leerstof ook daadwerkelijk aan het leren zijn. Ze checken niet alleen het product, maar ook het proces van leren. Door tussentijds te checken kunnen leerlingen de leerstof met minder fouten leren.
Zorg dat leerlingen succes tonen. Effectieve leerkrachten gaan veel en vaak na of hun leerlingen succesvol zijn.

Met het stellen van vragen en tussenin checken, werk je aan het opbouwen en beheersen van kennis en vaardigheden doordat je telkens gepaste feedback kan geven.

3️⃣ Twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek

In het overzicht met 12 bouwstenen voor effectieve didactiek halen Tim Surma en collega's (2019) oa. het belang aan van directe feedback. Je kan het boek hier gratis downloaden.

4️⃣ Toolkit Leren en lesgeven: Feedback geven.

Feedback lijkt een iets groter effect te hebben op leerlingen in het lager onderwijs (+7 maanden) dan op leerlingen in het secundair onderwijs (+5 maanden). Voor alle vakken is het effect groot, maar het grootst voor rekenen/wiskunde en natuurwetenschappelijke vakken.

Conclusie

Met deze aanpak versterk je de brede basiszorg en zorg je zo voor lessen die maximale leerwinst voor ALLE leerlingen opleveren. Effectieve feedback versterkt de brede basiszorg (BBZ). Minder goed presterende ervaren meer positieve effecten van expliciete feedback dan goed presterende leerlingen. Zeker wanneer dit gecombineerd wordt met het stimuleren van metacognitie en zelfregulatie (zie e-course ZRL). Een doordachte focus op het geven van nuttige feedback moet tegelijk een verlaging van de werkdruk bekomen voor de leerkracht en geen verhoging. Niet de hoeveelheid feedback telt, wel betere, kwalitatieve feedback op het juiste moment en aansluitend bij de leerling.

📚 Bronnen

Crosslinks naar de andere e-courses van Studio LEX

Feedback binnen ZRL

Deze e-course leert hoe je leerlingen via feedback kan steunen om meer verantwoordelijkheid voor hun eigen leerprestaties te nemen. Daarnaast leer je hoe jouw feedback hun zelfkennis kan bevorderen, zodat ze zichzelf passende vaardigheden toe-eigenen. Je geeft feedback die inzet op zelfregulatie, zodat meer houvast en onafhankelijkheid in het leerproces bekomen wordt.

Hierbij is veel aandacht voor het interne proces dat bij leerlingen ontstaat door feedback: leerlingen gebruiken feedback om hun eigen taak, aanpak en leerstrategie te evalueren en gebruiken deze inzichten vervolgens om hun eigen werk en leren te verbeteren. Hierbij is het ultieme doel van feedback dus dat leerlingen leren om hun eigen leren te evalueren en reguleren.

Feedback binnen Directe instructie

Na het moment van klassikale instructie worden de leerlingen getoetst op hun begrip (CVB). Daarbij stelt de leerkracht enkele vragen om te zien of de leerlingen de leerstof voldoende begrijpen om ze zelfstadig te gaan verwerken. Belangrijk is dat de vragen klassikaal worden gesteld en dat iedereen bedenktijd krijgt. De leerlingen antwoorden aan de hand van opsteekbordjes of -symbolen, gebaren of bewegingen zodat de leerkracht snel een overzicht krijgt. Hierna geeft de leerkracht klassikale feedback en worden de groepen ingedeeld: zelfstandig aan de slag, met hulplijn aan de slag of verlengde instructie met de leerkracht.

Een goeie instructie, helderheid die geschept wordt door de leerkracht zorgt er ook voor dat er minder verwarring en fouten ontstaan bij het uitvoeren van de opdracht. Waardoor bepaalde, storende feedback overbodig wordt.