Waarom werkt Activerende didactiek?

Activerende methodieken en doordachte samenwerkingsstructuren sluiten nauw aan bij directe instructie, waar ze ingezet wordt om leren zichtbaar te maken en gepaste directe feedback te kunnen geven om het leren te bevorderen. Het laten bewerken, beargumenteren, herformuleren van de leerstof leidt tot langdurige beklijving.

Wanneer leerlingen eigen gedachten kunnen verwoorden en ook met andere leerlingen tot een waardevolle dialoog kunnen komen dan is de combinatie met samenwerkend leren heel effectief binnen de brede basiszorg.

Wat zegt onderzoek?

1️⃣ Hattie’s Meta-analyse: Wat werkt echt in de klas?

Volgens John Hattie (2009, geciteerd in Valcke, 2024) hebben de volgende didactische technieken een hoge effectgrootte:

Samenwerkend leren → Effect size 0,59
Directe feedback geven aan leerlingen → Effect size: 0,74
Gespreid oefenen in plaats van intensief oefenen → Effect size: 0,71
Bevorderen zelfverwoording en zelfbevraging → Effect size: 0,64
Veel herhaling en werken met kleine groepjes aan hoog tempo → Effect size: 0,82

Effect size (effectgrootte) toont aan welk verschil een specifieke aanpak maakt in de klas. Een effect size van 0,50 betekent dat deze specifieke aanpak ervoor zorgt dat leerprestaties met ongeveer één schooljaar opschuiven, leerlingen presteren dus in vergelijking even goed als leerlingen die 1 jaar verder zitten. Een sterke aanpak dus. Hoe lager de effect size, hoe minder verschil de aanpak maakt met een klassieke aanpak, hoe hoger, des te meer ze een verschil maakt.

2️⃣ Rosenshine’s Principes van Instructie
Barak Rosenshine (2012) deed onderzoek naar didactische ondersteuningsstrategieën. Effectieve strategieën zijn o.a.:

✔ De les starten met een korte herhaling om voorkennis te activeren.
✔ Begrip regelmatig controleren door vragen te stellen.
✔ Gespreid en gestructureerd herhalen om leerstof in het langetermijngeheugen te verankeren.

3️⃣ Twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek

In het overzicht met 12 bouwstenen voor effectieve didactiek halen Tim Surma en collega's (2019) oa. het belang aan van het activeren van voorkennis, het actief laten verwerken van de leerstof en het gespreid herhalen van basisleerstof. Ook het geven van directe feedback komt hier opnieuw naar voren.

4️⃣ Toolkit Leren en lesgeven: coöperatief leren

Wanneer samenwerkend leren gepland, gestructureerd en doordacht gebeurt heeft dit een significant leereffect, vooral binnen de leergebieden wiskunde en wereldoriëntatie.

Conclusie: Waarom activerende didactiek toepassen?

Activerende didactiek is wetenschappelijk onderbouwd en heeft een bewezen positieve impact op leerprestaties.
Door veel herhaling en het actief controleren van begrip leren leerlingen effectiever.
Gerichte feedback en gespreid oefenen zijn belangrijk voor leervorderingen.

Met deze aanpak versterk je de brede basiszorg en zorg je zo voor lessen die maximale leerwinst voor ALLE leerlingen opleveren.

📚 Bronnen:

Kirschner, P. (2019). Wijze lessen, 12 bouwstenen voor een effectieve didactiek. Ten Brink.
Leerpunt. (z.d.). Onderwijs in kleine groepen. Geraadpleegd op [23/10/2024], van https://leerpunt.be/toolkit/toolkit-leren-lesgeven/onderwijs-in-kleine-groepen
Hattie, J. (2014). De impact van leren zichtbaar maken. Abimo.
Smets, W. (2024). Over de zin en onzin van activerende werkvormen - een conceptuele denkoefening. Tijdschrift voor Lerarenopleiders 45 (1).
Rosenshine, B. (2012). Principles of instruction. research-based strategies that all teachers should know. American Educator, (2), 13-19.
Surma, T., Vanhoywegehen, K., Sluijsmans, D., Camp, G., Muijs, D., & Kirschner, A. (2019) Wijze lessen. 12 bouwstenen voor effectieve didactiek. Ten Brink uitgevers. Download
Valcke, M. (2024). Krachtig voor de klas. Owl Press.
van Ast, M., de Loor, O., & Spijkerboer, M. (2021). Effectief leren. De docent als regisseur. Noordhoff.