🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦⬜⬜⬜⬜🏅

🔵Opstart

🔵Cognitie

🔵Metacognitie

🔵Motivatie (2/2)

⚪Bevorderen van ZRL

⚪Afronding

"Eerder dan ons afvragen 'Hoe moet ik mijn leerlingen motiveren?', kunnen we onszelf de vraag stellen 'Hoe kan ik de condities creëren waarin leerlingen het de moeite waard vinden om zichzelf in beweging te zetten?"

Edward Deci, 1996

Verschillende vormen van motivatie

De motivatie tot leren kan beter worden begrepen aan de hand van de zelfdeterminatietheorie van Ryan en Deci. Volgens deze theorie kan motivatie op verschillende manieren gereguleerd worden. Met “reguleren” wordt bedoeld hoe leerlingen zichzelf motiveren om een taak te starten, vol te houden en succesvol af te ronden. Daarbij onderscheiden we autonome regulatie en gecontroleerde regulatie.

Autonome regulatie betekent dat leerlingen zichzelf motiveren vanuit persoonlijke interesse of overtuiging
Gecontroleerde regulatie komt voort uit externe druk of verwachtingen, zoals een cijfer of de wens om de leerkracht tevreden te stellen.

Binnen deze vormen van regulatie onderscheiden Ryan en Deci vier types motivatie: intrinsiek, geïdentificeerd, geïntrojecteerd en extern. Deze verschillende typen bepalen in welke mate leerlingen zich betrokken voelen bij hun eigen leerproces en hoe duurzaam hun motivatie is.

	AUTONOME REGULATIE Treedt op wanneer leerlingen hun leeractiviteiten ervaren als iets dat ze zelf willen doen. Dit leidt tot diepere betrokkenheid.		GECONTROLEERDE REGULATIE Motivatie komt voort uit externe druk of interne verplichtingen. Leerlingen voelen zich verplicht om te leren.
	Intrinsieke/interne regulatie	Geïdentificeerde regulatie	Geïntrojecteerde regulatie	Externe regulatie
Kenmerken	Leerlingen leren uit interesse of plezier, puur omwille van de activiteit zelf. Ze ervaren geen externe verplichtingen of verwachtingen.	Leerlingen erkennen de waarde van de leeractiviteit, ook al is deze niet altijd plezierig. Ze zien het leren als zinvol voor hun persoonlijke doelen.	Leerlingen ervaren innerlijke druk om te leren, bijvoorbeeld door angst om te falen of door schuldgevoelens.	Leerlingen leren enkel om een externe beloning te krijgen of een straf te vermijden. Het gedrag wordt gestuurd door factoren zoals cijfers of sociale erkenning, zonder persoonlijk engagement.
Invloed op leren	Intrinsiek gemotiveerde leerlingen beleven het leerproces als bevredigend en aangenaam en zijn geneigd om de opgedane kennis beter te onthouden.	Leerlingen passen leerstrategieën volhardend en doelgericht toe, ook als de taak niet als plezierig wordt gezien.	Er treedt een gebrek aan eigenaarschap op. Leerlingen leren vooral om zichzelf gerust te stellen of om zichzelf als 'goed genoeg' te zien.	Leerlingen leren oppervlakkig, waardoor de kennis minder goed beklijft.

We spreken van kwalitatieve motivatie wanneer leerlingen vooral intrinsiek of geïdentificeerd gemotiveerd zijn: ze leren omdat ze het interessant vinden of omdat ze het nut ervan inzien. Deze vormen zorgen voor diepere verwerking, meer doorzettingsvermogen en duurzamere leerwinst.

Het ABC van motivatie

Hoe kan je als leerkracht bijdragen aan deze kwalitatieve motivatie? Het ABC van motivatie biedt hiervoor een krachtig kader. Volgens Ryan en Deci ontwikkelen leerlingen duurzame en interne motivatie wanneer drie psychologische basisbehoeften vervuld worden:

Figuur: Hornikx, I. & Dierckx, L. (2020), Aelterman, N. e.a. (2017) gebaseerd op de zelfdeterminatietheorie (Deci en Ryan, 2000)

Deze drie basisbehoeften zijn niet losstaand, ze versterken en ondersteunen elkaar. Wanneer een leerling zich autonoom voelt, verbonden is met de klas en zich bekwaam voelt, stijgt het doorzettingsvermogen, groeit het zelfvertrouwen en wordt het makkelijker om zichzelf gemotiveerd te houden. Wanneer deze drie psychologische basisbehoeften vervuld zijn, leren leerlingen niet langer om externe redenen, maar omdat ze hun leren betekenisvol vinden.

De link tussen motivatie en ZRL

Zelfregulerend leren hangt sterk samen met autonome regulatie. Autonoom gereguleerde leerlingen stellen eerder hun eigen leerdoelen, plannen en monitoren hun vooruitgang en gebruiken meer effectieve strategieën. Daarnaast beschikken ze eveneens over een breder repertoire aan leerstrategieën die ze gericht inzetten in verschillende situaties. Hun intrinsieke motivatie zorgt ervoor dat ze de leeractiviteiten als waardevol beschouwen, wat hen helpt vol te houden en actief betrokken te blijven. Autonome regulatie ondersteunt een dieper verwerkingsniveau en een duurzamer leereffect.

Bij gecontroleerde regulatie daarentegen is de kans kleiner dat leerlingen effectief gebruik maken van zelfregulatievaardigheden. Doordat ze voornamelijk reageren op externe verwachtingen of interne druk, zijn ze vaak gefocust op korte-termijndoelen, zoals het behalen van een voldoende of het vermijden van kritiek. Dit belemmert hun vermogen om zich te richten op het opbouwen van langdurige kennis en vaardigheden en maakt hen afhankelijker van externe prikkels voor hun motivatie. Deze leerlingen maken vaker gebruik van leerstrategieën die in de literatuur eerder als oppervlakkige leerstrategieën worden gedefinieerd zoals het meermaals herlezen of het aanduiden.

Autonome regulatie komt tot stand wanneer leerlingen hun leren als betekenisvol ervaren en als iets dat bij henzelf hoort. In het deel over 'autonomie-ondersteunend lesgeven als hefboom' ontdek je hoe je dit als leerkracht mee mogelijk maakt.

Wil je je verder verdiepen in motivatie? Hieronder vind je enkele boekentips.
Boekentips:

Acco Shop - Vitamines voor groei, Maarten Vansteenkiste en Bart Soenens
Het ABC van motivatie in onderwijs | Uitgeverij LannooCampus, Maarten vansteenkiste en Bart Soenens
Motiverend lesgeven. Hoe? Zo! | Uitgeverij LannooCampus, Peppijn Dousi, Sam Moeke, Aarnoud Van Nieuwenhuijze en Nathalie Aelterman