🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦⬜⬜⬜⬜⬜⬜⬜⬜🏅

Ontdek de handvatten om met metacognitieve vaardigheden in jouw klas aan de slag te gaan.

🔵Opstart

🔵Cognitie

🔵Metacognitie (4/6)

⚪Motivatie

⚪Bevorderen van ZRL

⚪Afronding

Metacognitieve vaardigheden

3️⃣Monitoren - Het leerproces opvolgen

Tijdens het uitvoeren van een taak is het belangrijk dat leerlingen hun eigen leerproces actief blijven opvolgen. Monitoring betekent dat ze tussentijds nagaan of ze nog goed op weg zijn: begrijpen ze wat ze doen? Lukt het wat ze gepland hebben? Hebben ze nog voldoende tijd? Voeren ze de oplossings- of studiemethodiek juist uit? Of moeten ze bijsturen?
Monitoring helpt leerlingen om hun leerproces niet zomaar “te ondergaan”, maar er bewust sturing aan te geven.

zonder titel-c92af30c-b0e4-4d24-8743-2496b437e84b.svg

Eerder in de video van juf Mel zagen we hoe de leerkuil dit proces ondersteunt. Deze biedt een visuele houvast waarmee leerlingen kunnen inschatten waar ze zich bevinden in hun leerproces. Door regelmatig stil te staan bij deze metacognitieve-vragen zoals 'Begrijp ik dit nog?' 'Wat vind ik moeilijk?' 'Ben ik nog op schema?', leren ze hun aanpak bewust bij te sturen waar nodig en nemen ze verantwoordelijkheid over hun eigen leren.

Zelf aan de slag met de leerkuil
Onderaan vind je een link naar een lege versie van de leerkuil die je meteen kan inzetten in je klaspraktijk. Gebruik hem als reflectie-instrument in groep of individueel, bijvoorbeeld na een moeilijke oefening, aan het einde van een lesweek of bij het afronden van een thema.

Laat leerlingen zelf aanduiden waar ze zich bevinden in hun leerproces en bespreek wat hen kan helpen om verder te geraken. Zo versterk je hun metacognitieve vaardigheden én het eigenaarschap over leren.

Combineer de leerkuil met reflectievragen zoals:

Waar bevond ik mij vandaag in de leerkuil?
Wat heb ik gedaan om vooruit te geraken?
Wat zou ik de volgende keer anders aanpakken?

Sta er ook even bij stil dat het normaal is je tijdens het leren even 'vast' te zitten en twijfels te ervaren. Het is immers belangrijk dat leerlingen zich hierin kunnen en durven herkennen.

Figuur: 4. Leerkuil Meester Max (From the learning Pit by James Nottingham (2007,2010,2017) Illustration by Rob Surminski

Hoe begeleid en visualiseer je het monitoringproces in de klas?

Als leerkracht kan je het monitoren van het leerproces expliciet zichtbaar maken, zodat leerlingen stelselmatig leren om hun voortgang zelf op te volgen en bij te sturen. Onderstaande werkvormen en technieken helpen je om dit stap voor stap in te bouwen:

Stop-en-denk-momenten

Plan bewust korte pauzemomenten tijdens een taak waarin je leerlingen laat nadenken over hun vorderingen. Stel vragen zoals:

"Wat ben je nu aan het doen?"
"Lukt het zoals je gepland had?"
"Moet je iets aanpassen aan je aanpak?"

Reflectiekaarten of vraagkaarten
Laat leerlingen gebruikmaken van kaartjes met monitoringvragen die ze op vaste momenten tijdens het werken beantwoorden. Bijvoorbeeld:

“Snap ik dit nog?”
“Wat kan ik doen als ik vastzit?”
“Ben ik nog op schema?”

Denkvragen op het bord of in een werkboekje
Voorzie vaste reflectievragen in een werkboek, werkbladen, huiswerk, toetsen,... waarin leerlingen regelmatig antwoorden formuleren zoals:

"Wat ging goed?"
"Wat was lastig?"
"Wat moet ik nog doen?"

Werk met peer-feedback
Laat leerlingen tussentijds met een klasgenoot hun werk bekijken of uitleggen wat ze al gedaan hebben. Samen kunnen ze dan bespreken of de aanpak klopt en waar eventueel bijgestuurd moet worden.

Zelfcontrolelijsten
Laat leerlingen zelf een checklist afvinken tijdens het uitvoeren van een taak. Zo kunnen ze zien of ze alles gedaan hebben én of de aanpak klopt. Hiervoor kan je een blanco sjabloon lamineren, zodat dit per taak/dag/week aangepast en afgevinkt kan worden.

Modelleer als leerkracht
Laat als leerkracht hardop horen hoe jij je eigen werk of denken monitort. Bijvoorbeeld:

“Hmm, ik merk dat ik mijn tijd niet goed ingeschat heb, ik ga een stap overslaan.”
“Even checken of ik het goed begrepen heb: wat moest ik ook alweer doen?”

Zelf aan de slag met de leerkuil: download hem hier.

Heb je nood aan een voorbeeld hoe je kan modelleren? Ontdek het in een andere video van juf Ine in de e-course 'begrijpend leesstrategieën'.