🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦⬜⬜⬜⬜⬜⬜⬜⬜⬜⬜🏅

Ontdek de handvatten om met metacognitieve vaardigheden in jouw klas aan de slag te gaan.

🔵Opstart

🔵Cognitie

🔵Metacognitie (2/6)

⚪Motivatie

⚪Bevorderen van ZRL

⚪Afronding

Metacognitieve vaardigheden

1️⃣ Taakoriëntatie - Analyseren van de taak: concrete leerdoelen formuleren

Taakoriëntatie is één van de belangrijkste metacognitieve vaardigheden. Taakoriëntatie houdt in dat leerlingen de studie- of verwerkingsopdracht diepgaand analyseren:

Wat wordt er precies van mij verwacht? Wat is het doel?
Wat weet ik hier al over?
Maakte ik al eerder zo een soort opdracht? Of moest ik al eerder dit soort inhouden studeren?

Ook de inschatting van de moeilijkheidsgraad en hun interesse in het onderwerp maken hier deel van uit.
Vooraleer een leerling effectief aan de slag kan gaan, is het dan ook essentieel dat hij of zij helder zicht heeft op wat de opdracht precies inhoudt en relevante eerdere ervaringen kan oproepen.

zonder titel-c92af30c-b0e4-4d24-8743-2496b437e84b.svg

In de klas van juf Mel zagen we hoe zij het lesdoel samen met de leerlingen doorneemt. Daarbij wordt eerst de voorkennis geactiveerd, zodat de leerlingen zich kunnen oriënteren op de taak. Ze krijgen hierdoor een helder beeld van de verwachtingen, kunnen inschatten hoe uitdagend de leerstof voor hen is en bepalen wat ze nodig hebben om aan de slag te gaan.

Om dit duidelijk te maken, bestaan er heel wat concrete handvatten die zowel door de leerkracht als door de leerling ingezet kunnen worden. Deze behandelen we hieronder.

Formuleer duidelijke en zichtbare doelen als leerkracht
Heldere, concrete leerdoelen helpen leerlingen om hun werk beter te plannen en gerichter aan de slag te gaan. Daarom is het belangrijk hier expliciet bij stil te staan. Hieronder vind je 3 concrete tips:

1. Geef je les vorm met een duidelijke focus op het doel. Dit sluit aan bij de principes van directe instructie, waarin het formuleren en terugkoppelen van doelen een centrale rol speelt.

2. Noteer dagelijks of wekelijks het leerdoel op het bord. Dit doel kan betrekking hebben op inhoudelijke kennis, maar ook op een specifieke leerstrategie.

3. Neem aan het einde van de les bewust de tijd om samen met de leerlingen terug te blikken: werd het doel bereikt?

De leerdoelen van deze week

Het lesdoel evalueren met een 'dobbelsteen'

Formuleer de leerdoelen SMART

Wanneer leerlingen of leerkrachten leerdoelen formuleren, is het belangrijk dat deze doelstellingen helder, haalbaar en bruikbaar zijn. Het SMART-principe biedt hiervoor een handig kader:

Specifiek – Wat wil ik precies bereiken? (bv. “Ik geef een spreekbeurt van 10 minuten zonder te stotteren.”)
Meetbaar – Hoe weet ik of ik mijn doel heb bereikt? (bv. succescriteria: (1) vloeiend spreken en (2) een duidelijke structuur in de inhoud.)
Acceptabel – Is het doel passend en respectvol voor mezelf en anderen? (bv. de inhoud van mijn spreekbeurt is respectvol en kwetst niemand.)
Realistisch – Is het haalbaar binnen mijn mogelijkheden? Welke drempels kan ik tegenkomen?
Tijdsgebonden – Tegen wanneer wil ik dit doel bereikt hebben? (bv. op 3 maart tijdens de spreekbeurt.)

De doelenkaart kan je via bovenstaande knop downloaden.

Leerlingen actief betrekken bij doelen stellen

Waar het aanvankelijk de leerkracht is die het leerdoel formuleert en zichtbaar maakt in de klas, is het minstens even waardevol om leerlingen ook zelf leerdoelen te laten formuleren. Wanneer leerlingen actief nadenken over wat ze willen bereiken en dit ook concreet neerschrijven, neemt hun motivatie toe. Ze voelen zich meer verantwoordelijk en zijn doorgaans meer geneigd om zich in te zetten voor hun eigen leerproces.

Om dit proces te ondersteunen, kan je werken met een duidelijke structuur of sjabloon. Laat leerlingen hun doel eventueel ook visueel of persoonlijk maken, bijvoorbeeld op een kaartje, een symbool of een afbeelding die ze op hun bank leggen of bewaren in hun schrift. Zo wordt het doel tastbaar en zichtbaar in de klascontext.

Begeleid dit proces met positieve en motiverende feedback. Geef leerlingen het gevoel dat hun doel haalbaar is en dat ze op weg zijn om het te bereiken. Dit versterkt niet alleen hun metacognitieve vaardigheden, maar ook hun zelfvertrouwen en leerplezier.

Wil je meer weten over hoe je een lesdoel formuleert en de principes van directe instructie? Ontdek het in de e-course directe instructie na het afronden van deze e-course.