🟦🟦🟦🟦🟦🟦🟦⬜⬜⬜⬜⬜⬜⬜⬜⬜⬜⬜⬜⬜🏅

Ontdek hoe juf Ine aan de slag gaat met Mindmapping in haar klas.

🔵Opstart

🔵Cognitie (4/5)

⚪Metacognitie

⚪Motivatie

⚪Bevorderen van ZRL

⚪Afronding

Diepgaande cognitieve leerstrategieën - Mindmapping

Wist je dat mindmapping voordelen heeft voor élke leerling? Ook wanneer leerlingen een voorkeur hebben voor een andere strategie, kan mindmapping hen toch helpen om de structuur van een tekst te doorzien en de belangrijkste informatie uit de tekst te selecteren. Mindmapping helpt om verbanden te leggen tussen verschillende hoofd- en bijzaken in de tekst, relevante kernwoorden aan te duiden, enz. Heel wat onderzoek toonde dan ook al de effectiviteit van mindmapping als leerstrategie aan. Om die reden zoomen we er hier nog wat dieper op in.

Hoe leer ik mijn leerlingen mindmappen?

Het opstellen van een mindmap is een erg complexe vaardigheid. Vanuit onderzoek raadt men dan ook aan om deze vaardigheid geleidelijk aan te leren d.m.v. scaffolding. Onderzoek van Merchie & Van Keer (2014) toont aan dat het nuttig kan zijn om leerlingen kennis te laten maken met mindmapping door hen een een uitgewerkte mindmap aan te bieden, die jij als leraar voor hen opstelde. Door het voorzien van vragen over de tekst en inhoud, zorg je ervoor dat de leerlingen actief met de mindmap aan de slag moeten gaan. Als leraar ondersteun je leerlingen door het gebruik van de mindmap te modelleren i.f.v. het doorgronden van de tekststructuur en het beantwoorden van vragen m.b.t. tekstbegrip.

In een tweede fase kan je de ondersteuning langzaam afbouwen door te evolueren naar gedeeltelijk uitgewerkte mindmaps. Je tekent bijvoorbeeld al de hoofdtakken (zodat leerlingen de grote tekststructuur al kunnen zien) en vult al een aantal zijtakken in. Dit vormt een handige tussenstap. Leerlingen dienen enkel te focussen op het selecteren van relevante informatie uit de tekst en het verbinden van tekstideeën, zonder al de volledige opbouw van de mindmap te hoeven bedenken.

Van voordoen naar samen doen en zelf doen

Langzamerhand kan je evolueren richting volledig zelfgemaakte mindmaps. Hierbij modelleer je heel expliciet hoe leerlingen een mindmap dienen op te bouwen:

Over wat gaat deze tekst? Wat is het onderwerp?
Wat zijn de belangrijkste titels en tussentitels die de basis kunnen vormen voor onze hoofdtakken?
Welke informatie is belangrijk binnen elke paragraaf? Hoe bouwen we onze zijtakken dus op?
Hoe starten we met het tekenen van een mindmap op ons blad, met oog voor voldoende ruimte voor zijtakken?
..

Onderaan deze pagina vind je een sterk voorbeeld van modellering door juf Ine.

Naast het modelleren zal je ook heel frequent met leerlingen reflecteren op hun werk. 'Waarom koos je deze hoofdtak?', 'wat zijn de grote onderdelen van deze tekst en zullen dus onze hoofdtakken vormen?', 'had het ook anders gekund?'. Zo vergroot je hun bewustzijn en strategie-inzet.

Uitgewerkte of zelfgemaakte mindmaps?

Misschien vraag je je af: leren leerlingen wel iets uit een mindmap die ík voor hen maak? Onderzoek toont aan dat het aanbieden van volledig uitgewerkte mindmaps, in combinatie met vragen over de tekst, kan leiden tot een langdurige toename in het gebruik van effectieve leerstrategieën (Merchie & Van Keer, 2012). Leerlingen die met zulke mindmaps werken, blijken bovendien sterker te zijn in het integreren van tekeningen en symbolen in hun samenvattingen – een vaardigheid die helpt bij tekstverwerking en leren (Anderson & Hidde, 1971; Leopold e.a., 2013).

Toch is het cruciaal dat leerlingen ook zélf een mindmap leren op te stellen. Uit onderzoek blijkt dat leerlingen die hun eigen mindmap maken, doelbewuster en strategischer met de tekst omgaan (Merchie & Van Keer, 2014). Ze besteden meer aandacht aan voorbereidende stappen, zoals het aanduiden van kernwoorden, en zijn beter in het formuleren van overkoepelende hoofdideeën. Daarnaast scoort de vormgeving van hun mindmaps doorgaans hoger in kwaliteit.

De boodschap is dus duidelijk: uitgewerkte mindmaps vormen een waardevolle opstap, maar om de strategie zelfstandig en op lange termijn te kunnen inzetten, moeten leerlingen stap voor stap leren om hun eigen mindmaps te maken. Dat vraagt om een geleidelijke aanpak: eerst modelleren door de leerkracht, daarna samen oefenen, en vervolgens de ondersteuning langzaam afbouwen. Onderzoek raadt dan ook aan om leerlingen niet meteen zelfstandig aan de slag te gaan, maar deze vaardigheid stapsgewijs op te bouwen gedurende een langere periode. Bied dus niet slechts éénmalig een uitgewerkte mindmap aan, maar bv. 10 lessen na elkaar, om nadien gedurende langere tijd samen met de leerlingen mindmaps te ontwikkelen en zo langzaam aan te evolueren richting het zelfstandig opstellen door de leerlingen.

Benieuwd naar een sterk voorbeeld van het modelleren van mindmapping?
Ontdek in het volgende filmpje hoe juf Ine aan de slag gaat met mindmapping in haar klas.